Kalispera! Dziś chcę Wam opisać bramy wejściowe na Akropol. Być może niewielu z Was zwróciło uwagę na ścianę, która znajduje się przed Propylejami. To „Puli Beule” – brama Beule. Prawdopodobnie po najeździe Herulów w III w.n.e. zadecydowano o konieczności tego typu budowli. Swoją nazwę wzięła od francuskiego archeologa, który w 1852 roku rozpoczął prace badawcze w tym miejscu.

Do budowy bramy wykorzystano materiał ze starszych obiektów, głównie z pomnika poświęconego Nikaisowi Nikodomos. Pomnik przypominał małą świątynię w stylu doryckim. Kim był Nikias? Choregiem, który wybierał chór występujący na widowiskach teatralnych, finansował go i wyposażał w kostiumy. Pomnik znajdował się u podnóży Akropolu, w późniejszych wpisach opiszę go dokładniej. Na belkowaniu w bramie nadal można zobaczyć napis dziękczynny, który nawiązuje do Nikiasa.

Przechodzimy przez Beule i znajdujemy się przed samymi Propylejami. Zbudowano je po zachodniej stronie skały, w miejscu gdzie  kiedyś znajdowała się brama wejściowa do mykeńskiego Akropolu. Pierwsze Propyleje wybudowano w VI w.p.n.e za czasów Pizystratów. Wtedy też zadecydowano, że Akropol będzie poświęcony Atenie. W latach 510-480 r.p.n.e. wybudowano kolejne Propyleje, ale zostały one zniszczone najazdu Persów w 480 r.p.ne. Te, które możemy dziś podziwiać pochodzą z czasów Peryklesa.

Budowa Propylei trwała 5 lat (437-432 r.p.n.e.) Głównym architektem został Mnesikles. W większości wykonane je z marmuru pentelickiego. Propyleje można podzielić na trzy części. Środkowa sekcja to główne wejście z sześcioma kolumnami. Propyleje wybudowane są w porządku doryckim, choć w części zachodniej mamy dwa rzędy kolumn w porzadku jońskim. Na Akropol wchodziło się przez trzy bramy, z których środkowa była przestronniejsza. Przez nią prawdopodobnie wprowadzano zwierzęta na ofiarę. Marmurowy dach Propylei udekorowano kasetonami.

W IV w.n.e. skrzydło południowe Propylei przekształcono w kościół. W czasach Frankokracji w XII-XIV w. Propyleje były rezydencją władcy Franków. W czasach okupacji tureckiej stały się siedzibą gwardii tureckiej. Główna część była używana do przechowywania prochu. W 1640r. doszło do wybuchu, który spowodował poważne zniszczenia. Po odzyskaniu przez Grecję niepodległości wyburzono średniowieczne i tureckie przybudówki i rozpoczęto prace wykopaliskowe na terenie Propylei.

Po lewej stronie od wejścia zobaczymy Pinakotekę – prawdopodobnie pierwszą galerią obrazów. Tam znajdowały się malunki Polignota, pierwszego klasyka malarstwa greckiego oraz Aglaophona, malarza z Tasos. Przed pinakoteką znajdowała się niewielka stoa. Według niektórych badaczy było to miejsce odpoczynku lub posiłku dla odwiedzających wiernych. Całkiem prawdopodobne, że znajdowały się tam łóżka.

Na zachód od Propylei zobaczyć można pomnik Agryppy. Pierwszy pomnik powstał w 178 r.p.n.e., aby uczcić króla Eumenesa II z Pergamonu, który zwyciężył w igrzyskach panatejskich. Na szczycie pomnika znajdowała się kwadryga (pojazd konny) z brązu, który powoził Eumenes i jego brat Attalos.

W roku 27 r.n.e. kwadrygę zdjęto, a pomnik poświęcono Markowi Agryppie, zięciowi Augusta. Był to dar od Ateńczyków w zamian za odeon który zasponsorował Agryppa, a który znajdował się na greckiej agorze. Z monumentu zachował się tylko piedestał z szaro-niebieskiego marmuru imittijskiego i białego pentelickiego u podstawy.

Część południowa w pierwszej fazie przypominała północną. Prawdopodobnie ze względu na świątynię Nike, architekt zrezygnował z tego projektu. Mamy tutaj jeden portyk i świątynię  Ateny Nike – zwycięskiej. Poświęcę jej osobny artykuł, który niedługo pojawi się na blogu.