Kalimarmaro – stadion panatejski
Ateny to miasto, gdzie prawie na każdym kroku zobaczyć można starożytne pozostałości. Tym razem zabieram Was na „Panathinaiko Stadio” stadion panatejski lub „Kalimarmaro” – co w języku polskim oznacza z białego marmuru. To stadion zrekonstruowany, a jego historia jest bardzo ciekawa i chcę się nią z wami podzielić.
Igrzyska mają bardzo długą tradycję. Pierwsze odbyły się w 776 r.p.n.e. w Olimpii i były poświęcone najważniejszemu z bogów, Zeusowi. Do dziś można tam zobaczyć pozostałości starożytnego stadionu. W Atenach co roku obchodzono Małe Panateje, a raz na cztery lata Wielkie Panateje. Igrzyska były nieodłącznym ich elementem, jednakże na początku odbywały się daleko od miasta.
W 338 r.p.n.e. Likurg, który zarządzał wtedy finansami postanowił wybudować stadion na igrzyska. Miejsce, które wybrał znajdowało się poza murami miasta w pobliżu rzeki Ilissos. To wąwóz między wzgórzem Ardittos, a przeciwległym niskim wzgórzem. Teren należał do Deiniasa, który przekazał go miastu. Pierwszy stadion miał typowe cechy greckie – równoległobok z wejściem z jednej strony i miejscami dla widzów na zboczach z pozostałych trzech stron. Pierwsze igrzyska odbyły się w 330 r.p.n.e. Trzeba pamiętać, że widzami mogli być tylko mężczyźni, a zawodnicy walczyli nago.
Przy okazji chciałam przytoczyć wam historię Kallipaterjy (Ferenike). To jedyna znana kobieta z czasów starożytnych, której udało się obejrzeć igrzyska. Jej historię opisuje nam Pauzaniasz w „Wędrówce po Helladzie”. Sytuacja odbyła się w Olimpii podczas 98 igrzysk. Kallipaterja była córką pięściarza Diagorasa z Rodos. Pochodziła ze znanej sportowej rodziny. Zwycięzcami igrzysk byli jej ojciec i trzej bracia. Kobieta na igrzyska wysłała swojego syna Pejsidorosa. Bardzo chciała go obejrzeć podczas zawodów, w związku z tym przebrała się za mężczyznę i tym sposobem weszła na stadion. Gdy jej syn wygrał, uradowana przeskoczyła na boisko, a opadające szaty odkryły jej płeć. Według prawa powinna być ukarana śmiercią. Darowano jej życie, gdyż pochodziła ze znanej rodziny.
Wracając do Kalimarmaro… W czasach rzymskich Ateny nie miały silnej pozycji. Miasto odżywa na nowo za czasów cesarza Hadriana – filhellena, entuzjasty kultury greckiej w latach 117-138 n.e. W tamtym czasie w Atenach archontem jest Herod Attyk – bogaty rzymianin , który część swojego majątku poświęcił na budowle użyteczności publicznej w wielu miastach Cesarstwa Rzymskiego. To jemu zawdzięczamy odnowę stadionu panatejskiego. W latach 139-144 r.n.e. doszło do zmian – przekształcono pierwotną prostą formę w kształt podkowy, a także pokryto go marmurem pentelickim. Mógł pomieścić do 80 tysięcy widzów. Na stadion wchodziło się przez propyleje w stylu korynckim. Trzyłukowy marmurowy most nad rzeką Illissos zapewniał łatwe przejście do miasta. Na środku, nad widownią znajdowała się stoa udekorowana marmurem, brązem i złotem. Na wzgórzu Ariditis po prawej stronie wybudowano świątynię poświęconą bogini Tyche z jej posągiem z kości słoniowej. Tyche była uosobieniem przypadku, ślepego losu i szczęścia. Herodota po śmierci pochowano na tym wzgórzu.
Wraz z nadejściem chrześcijaństwa stadion stracił swój blask. Zakaz przeprowadzania igrzysk wydał rzymski cesarz Teodozjusz Pierwszy w 393 r.n.e. Budynek podupadał, a marmur używano jako materiał budowlany.
Pierwsze próby odnowienia idei igrzysk olimpijskich pojawiły się w 1870 roku. Jednak dopiero w XIX wieku Francuski baron Pierre de Coubertin zapoczątkował nowożytne igrzyska olimpijskie. Był też projektantem flagi olimpijskiej. 5 splecionych ze sobą kół symbolizuje pięć kontynentów.
W Atenach przygotowania rozpoczęto od rekonstrukcji stadionu, którą ufundował Averoff. Dziś po prawej stronie możecie zobaczyć jego posąg wykonany przez Georgios Vroutosa. Po 1500 latach igrzyska odbyły się ponownie. Rozpoczęły się 25.03.1896 i trwały do 03.04.1896r. Wtedy też po raz pierwszy odśpiewano hymn olimpijski, ze słowami Kostisa Palama i melodią Spirdona Samara. Od tego momentu na każde igrzyska komponowano oddzielny hymn. Dopiero na igrzyskach w 1964 roku pierwszy hymn stał się stałą częścią ceremonii.
W pierwszych nowożytnych igrzyskach olimpijskich uczestniczyło w nich 280 zawodników z 13 krajów. Brali udział w różnych konkurencjach. Były to między innymi: pływanie, jazda na rowerze, tenis, czy podnoszenie ciężarów. Wszyscy zawodnicy byli to mężczyźni. a kilku z nich było… turystami, którzy znaleźli się na igrzyskach przez przypadek, ale mogli się zarejestrować. Podczas igrzysk odbył się także bieg maratoński. Dystans miał wtedy 40,25 km. Pierwszym zwycięzcą biegu był Grek – Spyridon Louis.
Od tamtego momentu Kalimarmaro jest metą dla biegu maratońskiego. O emocjach, które towarzyszą widzowi podczas maratonu, możecie przeczytać tutaj. Niestety w 2020 roku, ze względu na pandemię koronawirusa bieg się nie odbył. Panathinaiko Stadio jest też często miejscem kulturalnych wydarzeń. W 2019 swój koncert zagrał tu zespół Scorpions.
